Gübre Çeşitleri
Bitkilerin beslenmesi için gerekli olan bitki besin maddelerinin başında “azot, fosfor ve potasyum” gelmesine rağmen, tarım topraklarında bu besin maddeleri yeterli miktarda bulunmamaktadır. Bu nedenle, topraktan verimli bir şekilde ürün alabilmek için, eksik olan besin maddelerinin toprağa verilmesi gerekmektedir. Bu da ancak, gübreleme yöntemiyle gerçekleşebilmektedir.
Gübreden en iyi şekilde fayda sağlayabilmek için; hangi gübre çeşitlerinin kullanılacağını, gübrenin toprağa ne zaman verilmesi gerektiğini ve gübrenin en doğru şekilde nasıl toprağa verileceğini bilmek önemlidir. Gübre çeşitleri, genellikle iki grupta incelenir: Doğal ve yapay gübreler.
Gübre Çeşitleri ve Özellikleri
1- Doğal gübreler (organik); genellikle ahır gübresi, yeşil gübre ve kompostlar olarak sınıflandırılmaktadır. Doğal gübreler bitki ve hayvanlardan temin edilir ve içlerinde en önemlisi “guano” olarak adlandırılan kuş gübresidir; fakat sentetik gübrelerden daha pahalı olduğu için, modern ziraatte pek kullanılmaz. Ayrıca doğal gübreler tesirini daha yavaş göstermesi ve suda daha az çözünmesi nedeniyle, tohumlara zarar vermez. Bu nedenle, özellikle çiçek yetiştiriciliğinde tercih edilmektedir. Sıvı organik gübre ise, topraktaki etkileşiminin çok daha hızlı olması sebebiyle en çok tercih edilen gübre çeşitleri arasındadır.
Ahır gübresi; toprağın işlenmesini kolaylaştırır. Toprağa humus vererek, toprağı ıslah eder. İçeriğinde bulunan azot, fosfor ve potasyum gibi besin değerleri ile toprağı verimlileştirir. Ahır gübresinin besin değerlerinin yok olmaması için, gübreyi sıkı bir yığın halinde biriktirip hava almayacak şekilde saklamak gereklidir.
Kompostlar; çiftlikte mevcut olan hayvan ve bitki artıklarının bir araya toplanarak, çürütülmesi işlemiyle elde edilen gübredir. Toplanan hayvan ve bitki artıkları ortalama 30 cm yüksekliğinde yayılarak üzerine su serpme yoluyla ıslatılır ve sıkılaştırılır. Sonrasında 5-15 cm yüksekliğinde toprak veya odun külü üzerine yayılır. Tekrar 30 cm yüksekliğinde bitki artığı konur ve üzerine 5- 15 cm yüksekliğinde toprak veya odun külü yayılarak kompost yığını yapılır. Böylece, rutubet kaybı önlenmiş olur.
Yeşil gübre; hasat edilmek yerine toprağa gömülmesiyle toprağı ıslah eden ekilmiş mahsuldür. Yeşil gübre bitkileri toprağın içinde çürüyerek toprağın besin değerini yükseltir. Bu gübrelemede genellikle, bakla, soya fasulyesi, taş yoncası gibi köklerinde azot biriktiren bitkiler kullanılır. Yeşil gübreleme yapılmış toprağın bir sonraki mahsulünde %20-100 arasında artış görülmektedir.
2- Yapay gübreler (Kimyevi); katı ve sıvı halde bulunur. Taşınması kolay olduğu için genellikle katı ve granül halde bulunanlar tercih edilmektedir. Yapay gübreler; azotlu gübreler, fosfatlı gübreler, potasyumlu gübreler ve kompoze gübreler olarak dört gruba ayrılmaktadır.
Azotlu gübreler; amonyak, amonyak nitrat ve üre gibi çeşitli türlere sahiptir. Amonyak, % 82 azot içermektedir. Normal sıcaklıkta olan bir gazdır ve basınç altında taşınması gerekmektedir. Amonyak gazının direkt gübre olarak kullanılması gerektiği zaman, gübre toprağın 15- 20 cm kadar altına uygulanır. Sıvı amonyak ise, amonyak gazının suda çözünmüş halidir. Bu şekildeyken % 20- 28 azot içermektedir ve gaz amonyak gibi toprağın derinliğine uygulanmasına gerek yoktur. Amonyak nitrat, amonyağın oksitlenmesi sonucu elde edilen nitrik asidin amonyumla birleştirilmiş halidir. % 32- 33 amonyak içermektedir. Kullanım alanı çok geniş olmasına rağmen, pirinç yetiştirirken kullanılmamaktadır. Üre çeşidinde ise, % 45-46 azot bulunmaktadır. Amonyak ve karbondioksitin basınç altında bir araya getirilmesiyle elde edilmektedir. Tohumlarda ve genç bitkilerde kullanılmamaktadır.
Fosfatlı gübreler; doğal trikalsiyum fosfatlar, hayvan kemiklerinden edinilen fosfatlar gibi kaynaklardan elde edilmektedir. Bu tür fosfatlar herhangi bir işlemden geçmeden direkt toprağa uygulanabilmektedir. Süperfosfatlar ve amonyum fosfat, fosfatlı gübreler sınıfına girmektedir. Süperfosfatlar, doğal fosfatlar üzerine sülfat asidin uygulanmasıyla elde edilmektedir. Trikalsiyum fosfat suda çözünmez, bu nedenle bitkiler tarafından emilmesi mümkün değildir. Suda çözünebilmesi için sülfat asitle etkileşim geçirmesi gereklidir. Amonyum fosfat ise, azot ve fosfor içerdiği için çok önemli bir gübre çeşididir. % 11- 12 azot içermektedir.
Potasyumlu gübreler; suda çözünebilmektedirler. Potasyum içeren kayalardan ve yataklardan temin edilmektedir. Potasyum tuzlarının yaklaşık % 93'ü gübre olarak kullanılabilmektedir.
Kompoze gübreler; bir veya birden fazla bitki besin maddesini bir arada bulunduran gübrelerdir. İçerisindeki temel besin maddeleri; azot, fosfor ve potasyumdur. Birkaç besin maddesini bir arada topladığı için, çiftçiler için büyük kolaylık sağlamaktadır.
Gübre Çeşitleri ve Kullanım Zamanları
Gübreler genellikle manuel bir şekilde ya da makinayla toprağın üstüne serpilerek verilmektedir. Toprağın doğru bir şekilde gübrelenmesinin en önemli püf noktalarından biri ise kullanım zamanıdır. Gübrenin uygulama zamanı; bölgenin iklimi, toprağın yapısı, gübrelenecek bitkinin cinsi ve uygulanacak gübre çeşitleri açısından değişiklik göstermektedir.
Kısaca; asıl mesele, bitkinin ihtiyacı olduğu vakit gerekli besini ona vermektir. Gübre verme zamanı birçok değişkene bağlı olduğu için, belirli bir zaman vermek mümkün değildir. Bununla birlikte, gübre verme zamanıyla ilgili genel bilgiler ışığında hareket etmek faydalıdır.
Fosforlu gübreler; ekimden hemen önce ya da ekim esnasında toprağa tohum derinliğinde gömülerek verilmelidir. Erken verildiği takdirde, bitki gübreden faydalanamadan gübre değerini yitirecektir. Ekimden sonra gübreleme yapılırsa, gübre toprağın üzerinde kalacağı için yine bitkiye bir faydası olmayacaktır.
Potasyumlu gübreler; topraklarımızda genellikle yeterli miktarda potasyum bulunmaktadır. Bununla birlikte, toprak analizi sonucunda potasyum yetersizliği olan yerlerin gübrelenmesi fosforlu gübreler gibi ekim zamanında yapılmaktadır.
Azotlu gübreler; çok hareketli gübreler olduğu için bir kerede toprağı gübrelemek yerine, gerekli miktarda gübreyi birkaç parçaya bölerek farklı zamanlarda toprağa uygulanmaktadır. Gübrenin büyük bir kısmı ekim esnasında verilirken, kalan kısımları bitkinin çeşitli büyüme dönemlerinde verilmektedir.
Gübre fiyatları, çeşitlerine göre farklılık göstermektedir. Gübre çeşitleri ve fiyatları hakkında detaylı bilgi almak için, tarimspot.com sitemize göz gezdirebilirsiniz.
